မကြာသေးမီနှစ်များအတွင်း ပြည်သူများ၏ စားသုံးမှုအဆင့် တိုးတက်လာမှုနှင့်အတူ ပြည်တွင်းကော်ဖီသုံးစွဲသူပမာဏသည် သန်း 300 ကျော်သွားခဲ့ပြီး တရုတ်ကော်ဖီဈေးကွက်သည်လည်း လျင်မြန်စွာ ကြီးထွားလာခဲ့သည်။ စက်မှုလုပ်ငန်းခန့်မှန်းချက်များအရ တရုတ်နိုင်ငံ၏ ကော်ဖီလုပ်ငန်းစကေးသည် လွန်ခဲ့သည့်သုံးနှစ်အတွင်း ပေါင်းစည်းမှုနှုန်း ၁၇ ဒသမ ၁၄ ရာခိုင်နှုန်းဖြင့် ၂၀၂၄ ခုနှစ်တွင် ယွမ် ၃၁၃ ဒသမ ၃ ဘီလီယံအထိ တိုးလာမည်ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတကာ ကော်ဖီအဖွဲ့ (ICO) မှ ထုတ်ပြန်သော တရုတ်ကော်ဖီဈေးကွက် သုတေသန အစီရင်ခံစာတွင်လည်း တရုတ်နိုင်ငံ၏ ကော်ဖီလုပ်ငန်း၏ တောက်ပသော အနာဂတ်ကို ထောက်ပြထားသည်။
ကော်ဖီကို အဓိကအားဖြင့် စားသုံးမှုပုံစံများအလိုက် အမျိုးအစား နှစ်မျိုးခွဲထားသည်- လက်ငင်းကော်ဖီနှင့် လတ်ဆတ်သောကော်ဖီ။ လက်ရှိတွင် လက်ငင်းကော်ဖီနှင့် လတ်ဆတ်သောကော်ဖီသည် တရုတ်ကော်ဖီဈေးကွက်၏ 60% ခန့်ရှိပြီး လတ်ဆတ်သောကော်ဖီသည် 40% ခန့်ရှိသည်။ ကော်ဖီယဉ်ကျေးမှု၏ ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်မှုနှင့် လူတို့၏ ၀င်ငွေအဆင့် တိုးတက်လာမှုကြောင့် လူများသည် အရည်အသွေးမြင့်သော ဘဝကို လိုက်စားကြပြီး ကော်ဖီ၏ အရည်အသွေးနှင့် အရသာကို ပိုမိုအာရုံစိုက်လာကြသည်။ လတ်ဆတ်သော ကော်ဖီဈေးကွက်၏ အတိုင်းအတာသည် လျင်မြန်စွာ ကြီးထွားနေပြီး အရည်အသွေးမြင့် ကော်ဖီစေ့များ စားသုံးမှုနှင့် သွင်းကုန် ကုန်သွယ်မှု ၀ယ်လိုအားကို မြှင့်တင်ပေးသည်။
1. ကမ္ဘာ့ကော်ဖီစေ့ထုတ်လုပ်မှု
မကြာသေးမီနှစ်များအတွင်း ကမ္ဘာ့ကော်ဖီစေ့ထုတ်လုပ်မှုသည် ဆက်လက်မြင့်တက်ခဲ့သည်။ ကုလသမဂ္ဂ စားနပ်ရိက္ခာနှင့် စိုက်ပျိုးရေးအဖွဲ့ (FAO) ၏ အဆိုအရ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကော်ဖီစေ့ထုတ်လုပ်မှုသည် 2022 ခုနှစ်တွင် တန်ချိန် 10.891 သန်းအထိ ရောက်ရှိမည်ဖြစ်ပြီး တစ်နှစ်ထက်တစ်နှစ် 2.7% တိုးလာမည်ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့ကော်ဖီအဖွဲ့ ICO အရ 2022-2023 ရာသီတွင် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာကော်ဖီထုတ်လုပ်မှုသည် တစ်နှစ်ထက်တစ်နှစ် 0.1% တက်လာမည်ဖြစ်ပြီး အိတ်ပေါင်း 168 သန်း၊ တန်ချိန် 10.092 သန်းနှင့် ညီမျှသည်။ 2023-2024 ရာသီတွင် ကော်ဖီစုစုပေါင်းထုတ်လုပ်မှုသည် တန်ချိန် 10.68 သန်းနှင့် 10.68 သန်း အိတ်ပေါင်း 178 သန်းမှ 5.8% အထိ တိုးလာမည်ဟု ခန့်မှန်းထားသည်။
ကော်ဖီသည် အပူပိုင်းသီးနှံတစ်မျိုးဖြစ်ပြီး ၎င်း၏ကမ္ဘာ့စိုက်ပျိုးဧရိယာသည် လက်တင်အမေရိက၊ အာဖရိကနှင့် အရှေ့တောင်အာရှတို့တွင် အဓိကဖြန့်ဖြူးလျက်ရှိသည်။ ကုလသမဂ္ဂ စားနပ်ရိက္ခာနှင့် စိုက်ပျိုးရေးအဖွဲ့၏ စာရင်းဇယားများအရ ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ကော်ဖီစိုက်ပျိုးမှု စုစုပေါင်း ဟက်တာ ၁၂.၂၃၉ သန်းရှိပြီး တစ်နှစ်ထက်တစ်နှစ် ၃.၂ ရာခိုင်နှုန်း လျော့ကျသွားခဲ့သည်။ ကမ္ဘာ့ကော်ဖီမျိုးကွဲများကို ရုက္ခဗေဒအရ အာရေဗျကာကော်ဖီနှင့် ရော်ဘစ်တာကော်ဖီဟူ၍ ခွဲခြားနိုင်သည်။ ကော်ဖီစေ့ အမျိုးအစား နှစ်မျိုးသည် ထူးခြားသော အရသာ လက္ခဏာများ ရှိပြီး မတူညီသော ထုတ်ကုန်များ ထုတ်လုပ်ရန် အသုံးပြုလေ့ ရှိသည်။ ထုတ်လုပ်မှုအရ 2022-2023 တွင် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာအာရေဗျကော်ဖီထုတ်လုပ်မှုသည် အိတ်ပေါင်း 9.4 သန်း (တန်ချိန် 5.64 သန်းခန့်) ရှိမည်ဖြစ်ပြီး တစ်နှစ်ထက်တစ်နှစ် 1.8% တိုးလာကာ စုစုပေါင်း ကော်ဖီထုတ်လုပ်မှု၏ 56% ရှိကြောင်း၊ Robusta ကော်ဖီစုစုပေါင်းထုတ်လုပ်မှုသည် အိတ် ၇ ဒသမ ၄၂ သန်း (တန်ချိန် ၄ ဒသမ ၄၅ သန်းခန့်) ရှိမည်ဖြစ်ပြီး ကော်ဖီစုစုပေါင်းထုတ်လုပ်မှု၏ ၄၄ ရာခိုင်နှုန်းမှာ တစ်နှစ်ထက်တစ်နှစ် လျော့ကျသွားမည်ဖြစ်သည်။
2022 ခုနှစ်တွင် ကော်ဖီစေ့တန်ချိန် 100,000 ထက်ကျော်လွန်သော နိုင်ငံပေါင်း 16 နိုင်ငံရှိမည်ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာ့ကော်ဖီထုတ်လုပ်မှု၏ 91.9% ရှိသည်။ ၎င်းတို့အနက် လက်တင်အမေရိကရှိ ၇ နိုင်ငံ (ဘရာဇီး၊ ကိုလံဘီယာ၊ ပီရူး၊ ဟွန်ဒူးရပ်စ်၊ ဂွာတီမာလာ၊ မက္ကဆီကိုနှင့် နီကာရာဂွာ) သည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ထုတ်လုပ်မှု၏ ၄၇.၁၄ ရာခိုင်နှုန်း၊ အာရှရှိ နိုင်ငံ ၅ နိုင်ငံ (ဗီယက်နမ်၊ အင်ဒိုနီးရှား၊ အိန္ဒိယ၊ လာအိုနှင့် တရုတ်) သည် ကမ္ဘာ့ကော်ဖီထုတ်လုပ်မှု၏ ၃၁.၂ ရာခိုင်နှုန်း၊ အာဖရိကရှိ ၄ နိုင်ငံ (အီသီယိုးပီးယား၊ ယူဂန်ဒါ၊ ဗဟိုအာဖရိကသမ္မတနိုင်ငံနှင့် ဂီနီ) သည် ကမ္ဘာ့ကော်ဖီထုတ်လုပ်မှု၏ ၁၃.၅ ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်သည်။
2. တရုတ်ကော်ဖီစေ့ထုတ်လုပ်မှု
ကုလသမဂ္ဂ စားနပ်ရိက္ခာနှင့် စိုက်ပျိုးရေးအဖွဲ့၏ အဆိုအရ တရုတ်နိုင်ငံ၏ ကော်ဖီစေ့ထုတ်လုပ်မှုသည် 2022 ခုနှစ်တွင် တန်ချိန် 109,000 ရှိမည်ဖြစ်ပြီး 10 နှစ်တွင် ဒြပ်ပေါင်းတိုးနှုန်း 1.2% ဖြင့် ကမ္ဘာ့စုစုပေါင်းထုတ်လုပ်မှု၏ 1% နှင့် ကမ္ဘာ့အဆင့် 15 ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့ကော်ဖီအဖွဲ့ ICO ၏ ခန့်မှန်းချက်အရ တရုတ်နိုင်ငံ၏ ကော်ဖီစိုက်ပျိုးဧရိယာသည် ဟက်တာ 80,000 ထက်ကျော်လွန်နေပြီး နှစ်စဉ် အိတ်ပေါင်း 2.42 သန်းကျော် ထွက်ရှိသည်။ အဓိက ထုတ်လုပ်မှု ဧရိယာများသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ တစ်နှစ်တာ ထုတ်လုပ်မှု စုစုပေါင်း၏ ၉၅ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ကို ယူနန်ပြည်နယ်တွင် စုစည်းထားသည်။ ကျန် ၅ ရာခိုင်နှုန်းသည် ဟိုင်နန်၊ ဖူကျန့်နှင့် စီချွမ်တို့မှ ဖြစ်သည်။
ယူနန်ပြည်နယ် စိုက်ပျိုးရေးနှင့် ကျေးလက်ဒေသ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး ဦးစီးဌာန၏ အချက်အလက်များအရ 2022 ခုနှစ်တွင် ယူနန်ပြည်နယ်တွင် ကော်ဖီစိုက်ပျိုးသည့် ဧရိယာသည် မူးရီ ၁.၃ သန်းအထိ ရှိလာမည်ဖြစ်ပြီး ကော်ဖီစေ့ တန်ချိန် ၁၁၀,၀၀၀ ခန့် ထွက်ရှိမည်ဖြစ်သည်။ 2021 ခုနှစ်တွင် ယူနန်ရှိ ကော်ဖီလုပ်ငန်းကွင်းဆက်တစ်ခုလုံး၏ ထွက်ကုန်တန်ဖိုးမှာ ယွမ် 31.67 ဘီလီယံဖြစ်ပြီး တစ်နှစ်ထက်တစ်နှစ် 1.7% တိုးလာကာ စိုက်ပျိုးထွက်ကုန်တန်ဖိုးမှာ ယွမ် 2.64 ဘီလီယံ၊ ထုတ်လုပ်မှုတန်ဖိုးမှာ ယွမ် 17.36 ဘီလီယံဖြစ်ပြီး လက်လီလက်ကားတန်ဖိုးမှာ 11.67 ဘီလီယံဖြစ်သည်။
3. နိုင်ငံတကာ ကုန်သွယ်မှုနှင့် ကော်ဖီစေ့ စားသုံးမှု
ကုလသမဂ္ဂ စားနပ်ရိက္ခာနှင့် စိုက်ပျိုးရေးအဖွဲ့ (FAO) ၏ ခန့်မှန်းချက်အရ 2022 ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာ့ကော်ဖီစိမ်းတင်ပို့မှု ကုန်သွယ်မှုပမာဏသည် တန်ချိန် 7.821 သန်းရှိမည်ဖြစ်ပြီး တစ်နှစ်ထက်တစ်နှစ် 0.36% လျော့ကျသွားမည်။ ကမ္ဘာ့ကော်ဖီအဖွဲ့ (WCO) ၏ ခန့်မှန်းချက်အရ ၂၀၂၃ ခုနှစ်တွင် ကော်ဖီစေ့စိမ်းတင်ပို့မှု စုစုပေါင်းကုန်သွယ်မှုပမာဏသည် တန်ချိန် ၇ ဒသမ ၇ သန်းအထိ ကျဆင်းသွားမည်ဖြစ်သည်။
တင်ပို့မှုအရ ဘရာဇီးသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ကော်ဖီစေ့စိမ်းတင်ပို့မှု အများဆုံးနိုင်ငံဖြစ်သည်။ ကုလသမဂ္ဂ စားနပ်ရိက္ခာနှင့် စိုက်ပျိုးရေးအဖွဲ့၏ အဆိုအရ ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် ပို့ကုန်ပမာဏမှာ တန်ချိန် ၂ ဒသမ ၁၃၂ သန်းရှိပြီး ကမ္ဘာ့ပို့ကုန်ကုန်သွယ်မှုပမာဏ၏ ၂၇ ဒသမ ၃ ရာခိုင်နှုန်း (အောက်ပါအတိုင်း)၊ ဗီယက်နမ်သည် ပို့ကုန်ပမာဏ တန်ချိန် ၁.၃၁၄ သန်းဖြင့် ဒုတိယနေရာတွင် ရပ်တည်နေပြီး ၁၆ ဒသမ ၈ ရာခိုင်နှုန်း၊ ကိုလံဘီယာနိုင်ငံသည် ပို့ကုန်ပမာဏ တန်ချိန် ၆၃၀,၀၀၀ ဖြင့် တတိယနေရာတွင် ရပ်တည်နေပြီး ၈ ဒသမ ၁ ရာခိုင်နှုန်းရှိသည်။ 2022 ခုနှစ်တွင် တရုတ်နိုင်ငံသည် ကော်ဖီစေ့စိမ်းတန်ချိန် 45,000 တင်ပို့ခဲ့ပြီး ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများနှင့် ဒေသများအကြား အဆင့် 22 ရှိသည်။ တရုတ်အကောက်ခွန်စာရင်းဇယားများအရ၊ တရုတ်နိုင်ငံသည် 2023 ခုနှစ်တွင် ကော်ဖီစေ့တန်ချိန် 16,000 တင်ပို့ခဲ့ပြီး 2022 မှ 62.2% ကျဆင်းခဲ့သည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလမှ ဇွန်လအထိ ကော်ဖီစေ့တန်ချိန် ၂၃၀၀၀ တင်ပို့ခဲ့ပြီး ၂၀၂၃ ခုနှစ် အလားတူကာလထက် ၁၃၃ ဒသမ ၃ ရာခိုင်နှုန်း တိုးမြင့်လာခဲ့သည်။
စာတိုက်အချိန်- ဇူလိုင်-၂၅-၂၀၂၅
